Advies beleidsregels Kader aanwijzen deskundige taaltoets tolken en vertalers, Besluit inschrijving Rbtv, Integrale tolktoetskader en Kader voor tolkvaardigheid en tolkattitude

Geachte heer De Nas en mevrouw Fischer-Appels,

De Raad voor Rechtsbijstand heeft het Kwaliteitsinstituut Wbtv gevraagd te adviseren over de volgende conceptbeleidsregels:

1. Kader aanwijzen deskundige taaltoets tolken en vertalers
2. Besluit inschrijving Rbtv
3. Integrale tolktoetskader
4. Kader voor tolkvaardigheid en tolkattitude

Met deze beleidsregels wordt nadere uitwerking gegeven aan de beoogde herijking van het Register beëdigde tolken en vertalers (Programma Tolken in de toekomst). Het Kwaliteitsinstituut Wbtv brengt hierover gezamenlijk met de Commissie btv advies uit (hierna aangeduid als ‘de adviescommissies’). Hierna worden per concept-beleidsregel opmerkingen gemaakt. De opmerkingen in dit advies worden gemaakt tegen de achtergrond van de eerdere adviezen aan het Programma Tolken in de toekomst. Naar de inhoud daarvan wordt gemakshalve verwezen. De adviescommissies betreuren het dat hun advies om de inschrijving op B2-niveau van het Europees Referentiekader voor de Talen (ERK) in duur nader te beperken in het beleid niet lijkt te worden overgenomen. Daarnaast wordt opgemerkt dat het voor de adviescommissies op dit moment nog onduidelijk is hoe het noodmechanisme wordt vormgegeven en wat de positie van de huidige Uitwijklijst zal zijn na invoering van dit nieuwe beleid, terwijl het belangrijk is die thema’s in samenhang met de beoogde herijking van het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) te kunnen beschouwen.

Advies

1. Aanwijzen deskundige taaltoets voor tolken en vertalers

Algemeen

• De opzet van dit kader wijkt opvallend af van die van de andere beleidskaders. De adviescommissies geven in overweging om de herziening van de kaders aan te grijpen om te komen tot een meer uniforme opzet;
• Het valt op dat de Uitwijklijst uit het kader is geschrapt. Het is de adviescommissies niet duidelijk of de Uitwijklijst blijft voortbestaan. De adviescommissies bevelen aan hieraan in de toelichting op het kader aandacht te besteden;
• De adviescommissies bevelen aan om in de toelichting tot uitdrukking te brengen dat het mogelijk is om bezwaar in te dienen tegen de afwijzing van een verzoek tot aanwijzing;
• De deskundige zal gebruik maken van een toetsformat dat als bijlage bij het kader is gevoegd. De adviescommissies bevelen aan om in het kader tot uitdrukking te brengen dat (en hoe) het toetsformat na verloop van tijd wordt geëvalueerd;
• De adviescommissies adviseren om in de toelichting aandacht te besteden aan de vraag in hoeverre er ruimte is om af te wijken van het kader indien dit praktisch niet uitvoerbaar is en welk proces daarbij wordt gevolgd. Bijvoorbeeld als er in een exotische taal geen twee toetsers zijn.

Artikelsgewijs

• De adviescommissies adviseren om – zoals in de andere kaders – een definitiebepaling toe te voegen;
• Artikel 2: zonder nadere motivering is het de adviescommissies niet duidelijk waarom de vaardigheid ‘luisteren’ bij vertalers moet worden getoetst;
• Artikel 3: ‘de deskundige’ vervangen door ‘de toetser’;
• Artikel 3: ‘, zoals meerkeuzevragen’ schrappen;
• Artikel 6: de adviescommissies adviseren om tot uitdrukking te brengen dat de toetsers de te toetsen taal op ten minste C1-niveau van het ERK moeten beheersen;
• De adviescommissies bevelen aan om een controlebepaling toe te voegen, vergelijkbaar met de artikelen in het integrale tolktoetskader en het kader voor tolkvaardigheid en tolkattitude. In de bepaling moet – in aanvulling op de toelichting op het kader – de bevoegdheid van de Raad voor Rechtsbijstand tot uitdrukking worden gebracht om periodiek te toetsen of de deskundige nog aan de voorwaarden voor de aanwijzing voldoet en zo niet, deze aanwijzing te kunnen intrekken.

Tekstueel

• Inleiding: in de zin “Een deskundige kan op verzoek worden aangewezen” verduidelijken dat de deskundige om die aanwijzing dient te verzoeken;
• Artikel 4: “de toets(scores) valide en betrouwbaar zijn” vervangen door “de toets(score) valide en betrouwbaar is”;
• Artikel 7: de zin loopt niet. De adviescommissies begrijpen dat beoogd is tot uitdrukking te brengen dat de kwaliteit, opzet, totstandkoming en betrouwbaarheid van de toets en de deskundigheid van de toetsers moeten worden gewaarborgd;
• Toelichting algemeen: een verzoek tot aanwijzing als deskundige moet schriftelijk en onderbouwd door de deskundige worden ingediend. De zin daarna kan komen te vervallen;
• Toelichting artikel 4: verduidelijken dat B2-niveau van het ERK alleen ziet op toetsing van taalvaardigheid van een tolk;
• Toelichting artikel 4: verduidelijken dat C1-niveau en B2-niveau van het ERK afzonderlijke dienen te worden getoetst. Als op grond van een C1-toets niet aan C1- niveau wordt voldaan, kan de deskundige niet tot het oordeel komen dat wel wordt voldaan aan het B2-niveau;
• Toelichting artikel 7: “Dat betekent dat in ieder geval dat de deskundige aantoont op welke wijze de identiteit van de kandidaat wordt vastgesteld” vervangen door “Ook moet de deskundige aantonen op welke wijze de identiteit van de kandidaat wordt vastgesteld”, omdat de identiteitsvaststelling niet zozeer de kwaliteit van de toets of de deskundigheid van de toetser betreft, maar de betrouwbaarheid van de toetsing.

2. Besluit inschrijving Rbtv

Algemeen

• De adviescommissies zijn benieuwd hoe de Gedragscode Wbtv verder wordt ontwikkeld/aangepast. Bij een eventuele aanpassing van de Gedragscode Wbtv zien zij een belangrijke adviesrol weggelegd voor het Kwaliteitsinstituut Wbtv.

Artikelsgewijs

• Artikel 1: de definitie van bron- en doeltaal opnemen;
• Artikel 3 en 4: opnemen dat de tolktoets “met goed gevolg” is afgelegd;
• Toelichting artikel 2: opnemen wie toetst of een tolk of vertaler aan de formele vereisten voldoet;
• Toelichting artikel 3 en 4; verduidelijken wat bedoeld wordt met “in samenhang” beoordelen of een tolk anderszins kan aantonen te voldoen aan de wettelijke competenties.

Tekstueel

• Toelichting artikel 3 en 4: “Dit houdt onder andere in dat een tolk ervoor kan zorgen dat (…)” vervangen door “Dit houdt onder andere in dat een tolk ervoor kan zorgen dat (…)”;
• Toelichting artikel 6: “De Raad voor Rechtsbijstand kan in door haar te bepalen gevallen (…)” vervangen door “De Raad voor Rechtsbijstand kan in door hem te bepalen gevallen (…)”;
• Toelichting artikel 6: Controleren of de verwijzing naar de Nota van Toelichting van het Besluit btv nog juist is.

3. Kader voor integrale taalgebonden tolktoetsen

Algemeen

• Uit artikel 11 van dit kader volgt dat het huidige kader voor tolk- en vertaaltoetsen wordt ingetrokken. Zij begrijpen daaruit dat het ter advisering voorgelegde Kader voor integrale taalgebonden tolktoetsen daarvoor in de plaats treedt. Een (afzonderlijk) kader voor integrale taalgebonden vertaaltoetsen ontbreekt. Het is de adviescommissies op dit moment niet duidelijk hoe hierin alsnog wordt voorzien. De adviescommissies zouden ook over dat kader advies willen uitbrengen;
• De adviescommissies merken op dat de toetsing van het cultuuraspect (artikel 2) qua zwaarte niet lijkt aan te sluiten bij de cultuurcomponent in het Landelijk profiel van eindcompetenties tolken HBO-opleidingen Vertalen en Tolken Nederland. In dit laatste profiel is als culturele competentie voorgeschreven: ‘De afgestudeerde tolk is zich bewust van zijn rol als cultureel intermediair en beschikt over de kennis en vaardigheden die hem in staat stellen die rol te vervullen’;
• De adviescommissies adviseren om in (de toelichting van) het kader op te nemen dat er bij het onderdeel vertaling à vue een uitzondering geldt voor de talen die geen geschreven standaard kennen.

Artikelsgewijs

• Artikel 1: expliciet benoemen welke eisen uit artikel 3 Wbtv worden getoetst. Integriteit maakt ook deel uit van de tolktoets;
• Artikel 3, tweede lid: dit verdient nadere uitwerking en toelichting. Uit het kader volgt (ook in het licht van de AVG) niet wat er met de geluidsopname wordt gedaan. Bijvoorbeeld: voor welk doel worden de opnamen opgeslagen en welke bewaartermijn wordt daarbij gehanteerd? Hoe en op welke gronden kan iemand aanspraak maken op de opname?;
• Artikel 5: de adviescommissies begrijpen het kader zo dat de betrokkene ofwel een C1-toets ofwel een B2-toets aflegt. Indien dat ook is beoogd adviseren zij in de toelichting op het kader te verduidelijken dat een kandidaat die niet slaagt voor een C1-toets voor zijn toetsprestaties niet het predicaat B2-niveau kan krijgen. De kandidaat zal daarvoor een afzonderlijke B2-toets zal moeten afleggen;
• Artikel 7: toelichten hoe wordt aangekeken tegen de deelname aan de toetscommissie door een tolk die in dezelfde talencombinatie werkzaam is als de kandidaat (en in zoverre kan worden gezien als concurrent).

Tekstueel

• Artikel 1: het verdient de voorkeur de definities in alfabetische volgorde te plaatsen;
• Artikel 1: “de taal waar uit getolkt wordt” vervangen door “de taal waaruit getolkt wordt” en “de taal waar naar getolkt wordt” vervangen door “de taal waarnaar getolkt wordt”;
• Artikel 1: toevoegen “Besluit btv: het Besluit beëdigde tolken en vertalers” en “ERK: Europees Referentiekader voor de Talen”;
• Artikel 2: achter C1-niveau en B2-niveau “van het ERK” toevoegen;
• Artikel 2: “(...), toch goed met elkaar kunnen communiceren” vervangen door “(...), toch goed en doeltreffend met elkaar kunnen communiceren”;
• Artikel 3: “Vertaling á vue” telkens vervangen door “Vertaling à vue”;
• Artikel 6, eerste lid: na “Het toetsmateriaal sluit aan bij het taalniveau van de tolktoets (C1-niveau of B2-niveau van het ERK)” toevoegen “, als bedoeld in artikel 8, eerste en tweede lid, van het Besluit btv”;
• Artikel 6, eerste lid: B2-niveau en C1-niveau omdraaien;
• Artikel 7: “(…) de brontaal op C1-niveau van het ERK” vervangen door “(…) de brontaal op ten minste C1-niveau van het ERK”;
• Artikel 7: “(…) de doeltaal op C1-niveau van het ERK” vervangen door “(…) de doeltaal op ten minste C1-niveau van het ERK”;
• rtikel 7: De zinsnede “De voorzitter heeft een tolkopleiding op tenminste (de adviescommissies begrijpen: ten minste) bachelorniveau van minimaal drie jaar afgerond” loopt niet. Deze zin zou beter lopen als “van minimaal drie jaar” wordt geschrapt. Het bachelorniveau veronderstelt al een studie met een duur van ten minste drie jaar. Er zijn geen driejarige tolkopleidingen als zodanig. De adviescommissies adviseren om naast het afronding van een tolkopleiding op bachelorniveau aan de voorzitter ook als eis te stellen dat hij werkervaring heeft als tolk;
• Artikel 8, tweede lid, onder a en b: “Stukken waaruit blijkt dat” schrappen/herformuleren overeenkomstig artikel 8, tweede lid, onder a en b van het Kader toetsing tolkvaardigheid en tolkattitude;
• Artikel 8, tweede lid, onder d: Vervangen door “de inhoud en het niveau van het toetsmateriaal is onafhankelijk vastgesteld overeenkomstig taalvaardigheidsniveau C1, respectievelijk B2 van het ERK als bedoeld in artikel 8, eerste en tweede lid, van het Besluit” (conform artikel 8, tweede lid onder d, van het Kader toetsing tolkvaardigheid en tolkattitude);
• Beoordelingsraster: op pagina 5 de “w” in de zin “De kandidaat is in staat om de schriftelijk tekst correct en volledig mondeling w te herformuleren.” schrappen.

4. Kader voor toetsing van tolkvaardigheid en tolkattitude

Algemeen

• Het valt de adviescommissies op dat vergelijkbare artikelen/onderdelen als artikel 2, onder e (omschrijving en onderbouwing van de toets op C1 of B2-niveau van het ERK), artikel 9 (jaarlijkse beoordeling door de Raad voor Rechtsbijstand) en artikel 10 (kunnen intrekken van erkenning) van het concept-Kader voor integrale taalgebonden tolktoetsen ontbreken in het Kader voor toetsing tolkvaardigheid en tolkattitude.

Artikelsgewijs

• Artikel 2: wordt met de zinsnede “dat de kandidaat in staat is de boodschap goed te begrijpen en correct en nauwkeurig over te brengen” bedoeld dat die kandidaat “in staat is de boodschap in de brontaal goed te begrijpen en nauwkeurig over te brengen in de doeltaal”? Zo ja, dan wordt aanbevolen dit in de tekst te verduidelijken. Het valt verder op dat de tekst van dit artikel grotendeels overeenkomt, maar ook op onderdelen afwijkt, van artikel 2 van het concept-Kader voor integrale taalgebonden tolktoetsen. Daar waar precies hetzelfde wordt bedoeld, verdient het de voorkeur ook dezelfde terminologie te hanteren;

Tekstueel

• Artikel 1: toevoegen “Besluit btv: het Besluit beëdigde tolken en vertalers”;
• Artikel 1 onder j: vervangen door “de taal van waaruit en waarnaar wordt getolkt om de tolkvaardigheid en tolkattitude te kunnen toetsen”;
• Artikel 2, aanhef: na “(...) met de niveaus voor inschrijving in het Rbtv” invoegen “als bedoeld in artikel 8, eerste en tweede lid, Besluit btv”;
• Artikel 2: in de zinsnede “(...), indien de gesprekspartners die taal (...)” het woordje “indien” vervangen door “zodat”;
• Artikel 2, laatste streepje: “(…) en naar de te vertolken personen vertrouwen en neutraliteit uitstraalt” vervangen door “en naar de gesprekspartners vertrouwen en neutraliteit uitstraalt”.
• Artikel 7, derde lid: “allen” telkens vervangen door “alle leden”;
• Artikel 7, derde lid: De zinsnede “De voorzitter heeft een tolkopleiding op tenminste bachelorniveau van minimaal drie jaar succesvol afgerond” loopt niet. Deze zin zou (overeenkomstig de opmerking bij artikel 7 van het concept-Kader voor integrale taalgebonden tolktoetsen) beter lopen als “van minimaal drie jaar” wordt geschrapt. Het bachelorniveau veronderstelt al een studie met een duur van ten minste drie jaar. Er zijn geen driejarige tolkopleidingen als zodanig;
• Artikel 8, tweede lid: “De Raad stemt in met de toets, indien (...)” vervangen door “De Raad gaat over tot de erkenning bedoeld in het eerste lid, indien (...)”;
• Artikel 8, tweede lid, onder c: in plaats van “(...) de kwaliteit van de toetsers en garantie van de kwaliteit en uniformiteit van de toetsen is gewaarborgd” liever “de kwaliteit van de toetsers en de kwaliteit en uniformiteit van de toetsen is gewaarborgd”;
• Artikel 8, tweede lid, onder d: toevoegen “, als bedoeld in artikel 8, eerste en tweede lid, van het Besluit”;
• Artikel 8, derde lid: invoegen “erkende” na “Om de kwaliteit van de (...)” en voor “(...) toetsen te waarborgen (...);
• Beoordelingsraster, bij “Getrouwheid” onder “Voldoende”: “, mar” moet zijn “, maar”.

Tot slot

De adviescommissies stellen het op prijs geïnformeerd te worden over en betrokken te worden bij het vervolg en worden graag in de gelegenheid gesteld te adviseren over nadere beleid.

Hoogachtend,

mr. R.G.A. Beaujean
voorzitter Kwaliteitsinstituut Wbtv